W dobie rozwodów i związków partnerskich alimenty na rzecz dzieci są jednymi z najczęstszych spraw goszczących na wokandach sądowych.
Wzrost świadomości prawnej Polaków, a także znaczny wzrost kosztów utrzymania dziecka coraz częściej skłania rodziców do występowania na drogę postępowania sądowego
z żądaniem zasądzenia świadczenia alimentacyjnego. Według badań problem niepłacenia alimentów dotyczy około 1 miliona dzieci w Polsce. Komornicy prowadzą w Polsce blisko 600 tysięcy egzekucji mających na celu wyegzekwowanie alimentów.
Niniejszy artykuł omówi tylko niektóre sposoby radzenia sobie z problemami pojawiającymi się przy okazji wystąpienia o zasądzenie alimentów. Pamiętać należy, że każda sprawa winna być rozpatrywana odrębnie, a jej rozwiązania dobierane indywidualnie, odpowiednio do sytuacji. Mimo pozornie prostej tematyki, często konsultacja lub pomoc adwokata może okazać się niezbędna.
Przy okazji wystąpienia na drogę postępowania sądowego spotykamy się
z takimi problemami jak nieznajomość miejsca zamieszkania drugiego z rodziców czy brak majątku rodzica zobowiązanego do alimentacji.
W pierwszej sytuacji obowiązek oznaczenia miejsca zamieszkania rodzica od którego dochodzimy alimentów nakłada na nas przepis art. 126 § 2 kodeksu postępowania cywilnego. Przy ustaleniu miejsca zamieszkania zobowiązanego do alimentów może nam pomóc Centrum Udostępniania Danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych lub wydział spraw obywatelskich gminy w której zobowiązany ma miejsce pobytu. Warunkiem uzyskania takich informacji jest złożenie wniosku oraz uprawdopodobnienie interesu prawnego w pozyskaniu danych.
W sytuacji kiedy metody te okażą się nieskuteczne pozostaje nam jeszcze możliwość zgłoszenia sądowi wniosku w przedmiocie ustanowienia kuratora dla osoby nieznanej
z miejsca pobytu. Kurator ustanowiony przez sąd obowiązany będzie reprezentować interesy nieobecnego rodzica, co z kolei pozwoli rozpoznać sprawę w przedmiocie żądanych alimentów.
Kolejnym problemem przy wystąpieniu z pozwem o zasądzenie alimentów jest określenie ich wysokości oraz wykazanie sądowi kosztów utrzymania dziecka oraz możliwości zarobkowych pozwanego rodzica.
Wysokość alimentów ustala się w oparciu o koszty utrzymania dziecka. Najczęściej w ich skład wchodzić będą koszty wyżywienia, zakupu odzieży, opłaty mediów, opłaty czynszu za lokal, kosztów leczenia, kosztów edukacji itp.
Pamiętać należy, że koszty te powinny być odpowiednie do wieku i potrzeb dziecka oraz że każdy z rodziców ma obowiązek łożenia na rzecz utrzymania dziecka. Oznacza to, że przeważnie koszty związane z utrzymaniem i wychowaniem dziecka spoczywają na obojgu rodzicach, chociaż nie zawsze w równym stopniu.
Przy orzeczeniu wysokości obowiązku alimentacyjnego sąd bierze pod uwagę także możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica zobowiązanego do alimentacji. Oznacza to, że wpływ na wysokość alimentów ma także wynagrodzenie lub możliwości uzyskania dochodu przez rodzica obowiązanego do alimentacji. Brak zatrudnienia lub wykształcenia nie przekreśla jednak możliwości zasądzenia alimentów na rzecz dziecka.
Przy obliczaniu kosztów utrzymania dziecka pomocna może okazać się tabela umieszona poniżej.
| Rodzaj wydatków | Koszt miesięczny | Koszt kwartalny | Koszt roczny |
| Opłata za przedszkole/szkołę | |||
| Opłata za energię elektryczną | |||
| Opłata za zużycie wody | |||
| Opłata za wywóz śmieci | |||
| Abonament telefoniczny/za Internet | |||
| Koszt utrzymania samochodu, dowozu dziecka do przedszkola, lekarza, zajęcia dodatkowe | |||
| Żywność | |||
| Leki i suplementy diety | |||
| Wizyty lekarskie | |||
| Kosmetyki, środki czystości | |||
| Odzież | |||
| Książki/Przybory szkolne | |||
| Rozrywka i rekreacja (kino, zabawki, gry itp.) | |||
| Wakacje letnie | |||
| Wakacje zimowe | |||
| Meble i wyposażenie pokoju |
Zdarza się, iż mimo zasądzenia alimentów prawomocnym wyrokiem rodzic zobowiązany do alimentacji nie łoży na rzecz utrzymania dziecka.
W takiej sytuacji najczęstszym rozwiązaniem jest wystąpienie z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego do komornika sądowego. Ten w trakcie postępowania egzekucyjnego ustali czy rodzic obowiązany do alimentacji pozostaje w stosunku pracy, prowadzi własną działalność gospodarczą, posiada pieniądze zgromadzone na rachunkach bankowych, ruchomości czy nieruchomości. W razie stwierdzenia takich okoliczności podejmie odpowiednie kroki w celu wyegzekwowania i przekazania pieniędzy zasądzonych wyrokiem na rzecz dziecka.
Niestety, w trakcie takiego postępowania egzekucyjnego może okazać się także, iż rodzic obowiązany do alimentacji nie posiada żadnego dochodu ani majątku i egzekucja komornicza jest bezskuteczna. Rozwiązanie takiego problemu, przynajmniej w części stanowić może wniosek o wypłatę świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego.
Świadczenie alimentacyjne to forma publicznej pomocy dla dzieci, których rodzice nie płacą alimentów. Taka pomoc jest w Polsce dostępna tylko dla osób o bardzo niskich dochodach (mniej niż 725 złotych na osobę w rodzinie, co stanowi kwotę niższą od minimum socjalnego). Niestety, próg dochodowy nie jest aktualizowany i jest nieadekwatny do realnych kosztów utrzymania dzieci. Maksymalna wysokość wypłacanego świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego wynosi obecnie 500,00 zł miesięcznie.
Niechęć przed wystąpieniem o zasądzenie alimentów często powodowana jest długim postępowaniem sądowym czy samą wizytą w sądzie. Pamiętać jednak należy, że na czas trwania procesu czy to w przedmiocie alimentów czy rozwodu sąd może na wniosek rodzica wydać zabezpieczenie alimentacyjne. Zabezpieczenie takie powoduje, że pieniądze na rzecz utrzymania dziecka otrzymamy w niedługim czasie znacznie wcześniej niż prawomocny wyrok. Zabezpieczenie alimentacyjne stawi więc możliwość pozyskania środków na rzecz utrzymania dziecka w trakcie postępowania, przed prawomocnością wyroku. Zabezpieczenie takie jest natychmiast wykonalne i nadaje się do egzekucji komorniczej.
Skutecznym rozwiązaniem zaś w przypadku niechęci do wizyty w sądzie może okazać się mediacja. Często zdarza się że sprawy o alimenty można załatwić na drodze postępowania mediacyjnego. Ugoda zawarta przed takim mediatorem po nadaniu jej przez sąd klauzuli wykonalności stanowi tak samo ważny tytuł egzekucyjny jak wyrok sądowy. Taki sposób uzyskania alimentów chroni rodziców przed stresem związanym z wizytą w sądzie oraz postępowaniem dowodowym. Ponadto, takie postępowanie jest znacznie tańsze, zwłaszcza dla strony zobowiązanej do alimentacji.
Końcowo, pragnę podkreślić, że uprawnionym do alimentów jest każde dziecko, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Oznacza to, że alimenty przysługują także osobom po ukończeniu 18 roku życia, kiedy nie są w stanie samodzielnie podjąć pracy lub kontynuują naukę. W takim przypadku, to jest po ukończeniu 18 roku życia z pozwem
o zasądzenie alimentów występuje już sam uprawniony, a nie jak przed osiągnięciem pełnoletności jego rodzic.
Istotnym dla sprawy jest także fakt, iż uprawniony do alimentów zwolniony jest z obowiązku pokrywania kosztów opłaty sądowej od pozwu. Takie rozwiązanie umożliwia szerszej grupie uprawnionych wystąpienie z żądaniem przyznania jej należnych alimentów.